Waar je afspraken voor maakt
We maken afspraken om ons veilig of comfortabel te voelen. Soms kan, of wil, je de gevolgen van gedragingen van anderen niet zelf dragen. Bijvoorbeeld als die gevolgen tegen je voorkeuren in gaan of over je grenzen gaan waardoor je niet niet goed in verbinding kunt blijven met de ander. Je kunt over gedragingen afspraken met anderen maken en zo proberen de gevolgen van hun gedrag voor jezelf te beperken. Of je kunt afspraken met anderen maken en zo proberen met hen draagkracht te organiseren voor als je die in de toekomst denkt nodig te hebben. Als je door het maken van deze afspreken weet wat ieders belang is en hoe jullie dat meewegen in de toekomst, kan dat rust geven in het heden.
Bijvoorbeeld:
“Als ik het een keer moeilijk heb op werk, vind het ik erg lastig om nog boodschappen te moeten doen op weg naar huis en jij vindt het lastig om nog laat te je plannen te veranderen. Ik laat je daarom op zo een dag voor 15.00u weten dat ik het moeilijk heb zodat we kunnen overleggen of jij boodschappen doet.”
Een afspraak verlegt draagkracht
Afspraken zijn een uiting van de bereidheid van de ander om met jouw belang rekening te houden, ook als dat niet het enige is wat de ander wil doen. Als de ander zijn of haar gedrag aanpast richting jouw belangen, wat de ander draagkracht kost, bespaart de ander jou de gevolgen van zijn of haar gedrag, hierdoor hoef jij die niet te dragen. Zo verleg je via een afspraak eigenlijk wie in een bepaalde situatie draagkracht levert.
Bijvoorbeeld:
“Als je vanavond toch langer bij die vriend wil blijven, laat je dat voor 22.00 weten zodat ik weet dat je laat thuis komt en kan kiezen of ik al wil gaan slapen.”
Ethiek in relaties
Hoe ga je goed met elkaar om? Romantische relaties vragen om vertrouwen en veiligheid. Daarbij spelen afspraken, verwachtingen, behoeften en grenzen een rol. Draagkracht is het vermogen om dingen voor elkaar op te vangen en elkaar zo te steunen.
Hoe weeg je de belangen van je partner en jezelf mee in een relatie? Hoe weet je wat die zijn? Hoe behoud je vrijheid en waar gaat die verloren? Hoe werkt instemming in een relatie? En hoe maak je goede afspraken?
Afspraken bepalen niet de werkelijkheid
Wat je ook afspreekt, je afspraak bepaalt niet of iemand de afspraak na kan komen en ook niet dat je zomaar aanspraak kunt doen op de afgesproken uitkomst. Veiligheid komt daarom niet van de afspraken zelf, maar van hoe jullie samen omgaan met de afspraken die jullie maken. In iedere afspraak zit de mogelijkheid om iets anders te doen dan jullie hebben afgesproken, al dan niet zonder consequenties.
Geen macht of dwang bij goede afspraken
Het kan lijken alsof je het gedrag van de ander af kunt dwingen op basis van een afspraak. Dat is niet zo: de bereidheid van de ander om rekening met je te houden is eigenlijk iets dat de ander je schenkt, ten minste, als de afspraak op een goede manier tot stand is gekomen. Wanneer een afspraak het voor iemand mogelijk maakt het gedrag van de ander af te dwingen (dit is een vorm van macht), dan is die afspraak niet in openheid en vrijheid gemaakt. Instemming staat daardoor onder druk, terwijl je voor een goede afspraak instemming nodig hebt van alle betrokken partijen. Dwang is zelden, en misschien wel nooit, onderdeel van een ethische relatie.
Wat je kunt doen zonder afspraken
Als je liever geen afspraak wilt maken, kan je in plaats daarvan delen wat je belangrijk vindt en open laten wat de ander daar mee doet. Je hebt dan misschien een minder zeker gevoel over wat er wel of niet gaat gebeuren, maar geeft de ander wel ruimte om, vanuit zijn of haar verbondenheid met jou, rekening te houden met jouw belangen.
Je leert daarnaast elkaars belangen goed kennen en dat geeft een verbonden gevoel. Als de ander liever duidelijkheid heeft over wat jij een goede manier vindt om rekening met je te houden, kan je daar samen over nadenken, zonder je vast te leggen op één van die manieren.
Bijvoorbeeld
“Ik vind het lastig om om te gaan met gevoelens van eenzaamheid laat op de avond, ik vind het fijn als je dat weet en mee kunt wegen in hoe je contact met me hebt tijdens de avond.”
Nadelen van afspraken
Omdat afspraken een gevoel van duidelijkheid en veiligheid kunnen geven, lijkt het al snel een goed idee om er veel te maken. Maar afspraken hebben ook nadelen. Ik vind het belangrijk dat je de nadelen van afspraken kunt meewegen bij het maken van afspraken, daarom noem ik ze hier.
We proberen via afspraken onze belangen te behartigen zodat we in de toekomst minder draagkracht nodig hebben. Als je meer wilt weten over hoe voorkeuren en belangen werken, kijk dan eens hier.
Afspraken vragen om onderhoud
Afspraken zijn gemaakt om rekening te houden met voorkeuren en belangen en komen tot stand in een bepaalde situatie. Voorkeuren, belangen en ook situaties veranderen in de loop van de tijd. Door afspraken te evalueren en opnieuw te bespreken voorkom je dat je afspraken handhaaft die je belangen niet meer dienen.
Bijvoorbeeld
Toen het druk was op werk sprak je met je partner af dat hij of zij doordeweeks kookt. Nu is het niet meer druk op werk en zou je eigenlijk opnieuw met je partner moeten bespreken wat de ander het liefst wilt en wat jij nu het liefste wilt. Dat kost wat moeite en tijd, en in dit geval nog eens extra omdat het óók fijn is als iemand voor je kookt, ook als het niet druk is op werk.
Afspraken voorkomen verbinding
Voorkeuren en belangen zijn veranderlijk, rijk aan beleving en subjectief. Afspraken zijn een middel, met een vaste vorm, om belangen en voorkeuren te behartigen. Daar kunnen ze goed bij helpen, maar de afspraak kan ook zo op de voorgrond komen te staan, dat de achterliggende beleving van belangen en voorkeuren van de ander niet veel aandacht meer krijgt. Een afspraak kan zo voorkomen dat je blijft kennen wat de ander rond belangen beleeft. Je verliest dan verbinding met elkaars beleving rond het thema van de afspraak.
Bijvoorbeeld
De afspraak “We spreken af dat we om en om boodschappen doen” kan er voor zorgen dat wanneer het jou prima uitkomt om boodschappen te doen op een dag dat het niet jouw beurt is, je geen boodschappen gaat doen en het de ander laat doen, zonder te vragen wat de ander fijn zou vinden.
Afspraken voorkomen andere oplossingen
Belangen en voorkeuren zijn vaak op meerdere manieren te behartigen en afspraken maar op één manier: door je er aan te houden. Het bestaan van een afspraak kan zo voorkomen dat je andere invullingen vindt voor het vervullen van belangen en voorkeuren.
Bijvoorbeeld
Als je eenmaal hebt afgesproken hoeveel iedereen elke maand inlegt op de gedeelde rekening en wat je van die rekening betaalt, kom je minder makkelijk op het idee om opnieuw te kijken naar nieuwe of betere oplossingen voor hoe je omgaat met financiën.
Schijnveiligheid
Afspraken kunnen veiligheid geven doordat je zicht hebt op wanneer en hoe jij en de ander(en) om willen gaan met de belangen waar de afspraak bij hoort. Omdat je samen een inschatting maakt van hoeveel risico je loopt op ongewenste effecten en hier samen duidelijkheid of veiligheid bij regelt. Een gevaar van gemaakte afspraken is wel dat je je veiliger voelt dan je bent. Afspraken bepalen namelijk niet volledig iemands gedrag of wat er in de toekomst gebeurt, maar dat kan wel zo lijken. Als het ‘mis’ gaat terwijl je onterecht dacht dat je veilig was, heeft dat een sterkere negatieve verrassing tot gevolg dan zonder de afspraak. Daarnaast is het niet altijd makkelijk om iemand aan te moeten spreken op het niet nakomen van een afspraak, ook omdat je dat doet terwijl je het al lastig hebt met de gevolgen van het gedrag van de ander.
Bijvoorbeeld
Je partner spreekt met je af op tijd thuis te zijn zodat je samen kunt eten voor je naar je dansles gaat, maar komt toch te laat. Dat kan onprettiger voelen dan alleen moeten eten zonder afspraak.
Kans op een vergroot gevoel van onbetrouwbaarheid
Als je veel afspraken in stand houdt, en die niet regelmatig onderhoudt of evalueert, kunnen de afspraken je blik op de wereld bepalen, in plaats van je huidige belangen en voorkeuren. Zo kunnen gedragingen voelen alsof ze een grens overschrijden, puur omdat de afspraak bestaat en niet omdat je nu problemen hebt met die gedraging. Daarmee gaat gedragsruimte voor de ander verloren terwijl je zelf meer oncomfortabele ervaringen hebt dan misschien nodig is. Het handhaven van meer afspraken dan nodig, kan er zelfs voor zorgen dat je iemand als onbetrouwbaar ervaart terwijl die persoon in werkelijkheid goed rekening houdt met jouw belangen en voorkeuren.
Bijvoorbeeld
Je maakte een afspraak over dat jullie beiden/allen B-merken zouden kiezen in de supermarkt om wat geld te besparen, maar je partner kocht toch A-merk spullen. Je krijgt nu het gevoel dat je partner zich niet aan afspraken met jou houdt of niet mee wil werken aan de bezuinigen (terwijl je zelf je best doet om je aan de afspraak te houden). Tot je ontdekt dat hij of zij deze afweging heeft gemaakt nadat het andere merk op was, omdat jij het A-merk lekkerder vindt of omdat de ander het echt veel lekkerder vindt dan het B-merk. Zonder deze afspraak had je de tussenliggende nare beleving niet gehad.
Afspraken maak je makkelijk te breed
Maak niet meer afspraken dan nodig is en maak deze afspraken niet breder dan nodig.
Bijvoorbeeld
“Je zet je schoenen altijd in het schoenenrek.” Meer nauwkeurig: “Als je van buiten naar binnen komt, en je schoenen uitdoet, zet je je schoenen in het schoenenrek.” of “Je ruimt losliggende schoenen van jou voor het avondeten op in het schoenenrek.”
Controleren van afspraken vraagt moeite en energie
Het is niet altijd zo eenvoudig als je denkt om te controleren of iemand zich volgens een afspraak gedraagt. In veel gevallen vraagt ontdekken dat de ander zich niet aan een afspraak houdt óf dat de ander betrouwbaarheid toont door hier zelf over te beginnen óf dat jij op moet letten of controleren of de ander de afspraak nakomt. Dat kan veel energie kosten en kan bijdragen aan wantrouwen, het eerste vraagt van de ander dat die met grotere moeite dan zonder afspraak, toch vertelt wat jij wilt weten. Beiden zijn vormen van moeite die je zonder de afspraak niet zou hebben.
De afspraak “We spreken af dat jij na het lopen met Daan, direct bij thuiskomst de kinderwagen in de gangkast zet.” lijkt makkelijk te controleren, maar zelfs in deze afspraak zit ruimte voor interpretatie: Wat is ‘direct na het lopen’? Wat doe je in andere gevallen waarvoor de kinderwagen uit de kast is gehaald, geldt daar deze afspraak ook voor?” Wie ruimt de kinderwagen op als je samen bent gaan lopen?
Open
Maak afspraken op basis van juiste informatie
Met goede afspraken stemmen de betrokkenen open in: zij beschikken over een goed beeld van de afspraak en de achterliggende belangen van betrokkenen. Open afspraken maak je door te zoeken naar verbinding. Hiervoor deel je met de ander wat jouw belangen, wensen en voorkeuren zijn en vraag je naar die van je partner. Op basis van een gedeeld beeld leg je je dan beiden/allen toe op een afspraak. Bij goede afspraken hebben de betrokkenen een kloppend beeld van elkaars belang en spreken met elkaar af hoe ze dat mee willen wegen in hun toekomstig gedrag.
Als betrokkenen dit goed doen helpen we elkaar bij het maken van een inschatting van de positieve en negatieve gevolgen van het honoreren of niet nakomen van een afspraak. Je maakt zo een belangen-kader van waaruit je in de toekomst gedragingen en gevolgen van die gedragingen kunt beoordelen.
Vragen die hierbij horen zijn: Wat vind je belangrijk of wat wil je graag? Wat wil je niet? Wat weegt voor jou mee bij het maken van deze afspraak
Denk na over best en worst cases
Bij open instemming weet je wat voor jezelf en anderen belangrijk is. Een goede manier om samen te onderzoeken wat belangrijk voor jullie is, is denken in scenario’s die beschrijven hoe de afspraak uit kan pakken:
-
- Verzin ‘worst-case’ scenario’s, ‘best-case’ scenario’s en enkele daar tussenin. Als jullie andere belangen hebben, maak die dan voor beiden of allen.
- Probeer te bedenken wat er fijn of lastig kan zijn aan die scenario’s. Let daarbij op dat niemand zich ‘rijk rekent’ door te hopen dat het goed gaat of wel meevalt. Zo kan je een open inschatting maken van de gevolgen van de afspraak waar je mee instemt. Of de afspraak bijsturen.
Vrij
Voorkom macht en dwang
Bij goede afspraken kunnen de betrokkenen kiezen om in te stemmen of niet. Als de gevolgen van één van die uitkomsten niet te dragen zijn voor iemand, staat dat vrije instemming in de weg; om vrij in te kunnen stemmen met een afspraak, moeten alle mogelijke uitkomsten binnen je draagkracht passen. Dit kan leiden tot een gevoel van macht of dwang.
Zoek daarom uit of jullie verwachten dat je verschillende uitkomsten kunt dragen en met hoeveel moeite. Doordat je scenario’s hebt doorgedacht kan je inschatten of je de verschillende mogelijke uitkomsten kunt dragen in de situatie dat de afspraak belangrijk wordt. De ‘worst-case’ scenario’s geef je daarbij vaak aandacht, maar kijk ook eens naar de positieve waarde van een afspraak: wat levert het je op en past dat bij de moeite die het nakomen van een afspraak kan kosten? Dit alles hangt af van wat je belangrijk vindt en hoe je het belang van de ander(en) daarbij meeweegt.
Maak afspraken herbespreekbaar
Goede afspraken geven de ruimte om ze opnieuw bespreekbaar te maken. Door die ruimte kan je veranderende omstandigheden mee laten blijven wegen in je afspraken. Daarnaast kunnen achterliggende belangen veranderd zijn sinds het maken van de afspraak waardoor de afspraak niet meer bij huidige situatie past. Herbespreken betekent niet altijd dat je de afspraak verandert, dat kan alleen wanneer alle betrokkenen daarmee instemmen. Herbespreken geeft wel de kans om opnieuw te evalueren of betrokkenen de afspraak in stand willen houden of liever aanpassen.
Als een afspraak niet opnieuw besproken kan worden, loopt die het risico om onder druk te komen staan. Je kunt je afspraken ook onderhouden zonder dat je behoeften of belangen veranderden. Beoordeel daarvoor of jullie nog steeds hetzelfde beeld hebben van de belangen, omstandigheden, voor- en nadelen van jullie afspraak. Zo voorkom je dat afspraken blijven bestaan terwijl ze hun waarde zijn verloren.
Her-bespreek het liefste bestaande afspraken in een situatie waarin de afspraak niet van toepassing is. Zo is het makkelijker om een gesprek zonder de druk van op dit moment geldende belangen te voeren.
Voorbeeld
“Hey, nu we de planning voor de komende tijd rond hebben: ik ben gaan nadenken over hoe we dat aanpakken en zie dat we ons aan onze afspraken daarover houden, maar twijfel of de afspraak nog bij ons past omdat ik merk dat ik liever minder ver vooruit kijk dan we nu doen. Sta je er voor open om te kijken welke belangen jij hebt over het plannen van dingen en zo samen te kijken of deze afspraak nog past bij wat we willen?” (en evt om de druk laag te houden: “Ik hou me aan de afspraak zolang die staat”)
Actief
Maak afspraken over aanpasbaar gedrag
Vraag je samen af of wat je afspreekt daadwerkelijk iets is dat over gedrag gaat en over gedrag waar je invloed op hebt. Je maakt niet snel een afspraak over hoe het weer gaat worden, maar voor je het weet vraag je een ander om iets te doen wat hij of zij niet zelf kan doen.
Voorbeeld
“Jij moet zorgen dat de kinderen op tijd gaan slapen”, gaat over iets dat je niet kunt beheersen (al heb je er misschien wel deels invloed op). Op deze afspraak heb je wel invloed: “Jij brengt de kinderen voor 20.00 naar hun kamer en legt ze in bed.”
Controleer bij elkaar waar je mee instemt
Probeer beiden/allen bij de afronding van een afspraak in eigen woorden uit te spreken waar je mee instemt. Hierdoor kunnen beiden/allen controleren of men hetzelfde begrepen heeft van de afspraak. “Ok, goed” laat ruimte voor misinterpretatie van waar je nou eigenlijk, volgens jou, mee instemt.
Voorbeeld
“Goed, dus mocht ik langer op werk willen blijven, dan vertel ik dat aan je voor mijn normale werktijd is afgelopen. Is dat wat jij in gedachten hebt bij onze afspraak?”
Bespreek hoe je om wilt gaan met niet nagekomen afspraken
Bedenk samen hoe je om wilt gaan met het afhandelen van momenten waarop iemand zijn of haar afspraak niet nakwam. Denk na over hoe je de ander informeert, of hoe je geïnformeerd wilt worden en wanneer. Door elkaars voorkeuren hierin te kennen, kan je extra leed voorkomen in een situatie die in zichzelf al lastig is. Je kunt bijvoorbeeld afspreken dat je het liefste de ander pas vertelt over het niet nakomen van een afspraak, als je elkaar in levende lijve ziet. Let op dat je ook voor deze afspraken nagaat of ze open, vrij en actief zijn gemaakt. Lees hier meer over wat je kunt doen als een afspraak niet is nagekomen.
Voorbeeld
“Ok stel nou dat ik een maand meer geld aan mijn hobby heb uitgegeven dan we hebben afgesproken, hoe en wanneer zal ik je dat dan vertellen? Kan dat ook via een tekstbericht of liever wanneer we elkaar thuis spreken? En hoe doen we dat als je bij vrienden bent? Ik vertel het het liefste als we bij elkaar zijn, want ik ben bang dat je het lastig vindt en wil je reactie in kunnen schatten, maar dat kan betekenen dat je het misschien later hoort dan je wil. Wat wil jij?”
Nadat een afspraak niet is nagekomen
Als iemand zijn of haar afspraken niet nakomt, zijn dat vaak lastige, pijnlijke en onrustige situaties. Als je wilt weten wat je in zo’n situatie het beste kunt doen om de rust terug te vinden en je verbonden met elkaar te voelen, lees dan hieronder verder.
1. Bedenk of je de afspraak nog steeds belangrijk vindt.
Bedenk eerst of je het nog steeds belangrijk vind dat de ander niet doet wat hij of zij wel deed. Ook al heeft de ander nog altijd een afspraak verbroken, als het een afspraak is die je eigenlijk niet meer hoefde te hebben, kan je de situatie meer specifiek aanvliegen. Bespreek met de ander of je nu alleen problemen ervaart met betrouwbaarheid of ook van hetgeen de ander deed.
2. Als jij een afspraak niet nakwam: informeer de ander(en)
Informeer de ander zo snel mogelijk over hoe je tegen diens belang in handelde, zorg er zo voor dat de ander kan kiezen wat die met de nieuwe situatie wil. Zo blijft de instemming van de ander gestoeld op goede informatie en behoudt de ander vrijheid. ‘Zo snel mogelijk’ betekent niet altijd ‘per direct’; probeer af te wegen of in te schatten wanneer de ander in goede gelegenheid is om tot zich te nemen wat je te vertellen hebt. Mijn ervaring is dat de manier waarop je informeert en het moment waarop je dat doet, veel uit kan maken voor de ander. Ook al voelt het nooit echt als een welkom bericht. Let op dat je niet vanuit je eigen schuldgevoel probeert ‘zo snel mogelijk’ je hart te luchten, maar ook dat je niet langer wacht dan voor de ander belangrijk is, om jezelf te sparen.
3. Ga met elkaar in gesprek
Als je met elkaar praat over niet nagekomen afspraken ontstaat er meer ruimte als je ook aandacht besteedt aan wat je nu belangrijk vindt, naast wat er is afgesproken (net als bij het maken van afspraken). Als je dit doet, heb je een grotere kans om te ontdekken wat iemands overwegingen waren, en om te blijven verbinden op het niveau van huidige belangen (en niet van toen) en niet te blijven hangen in uitkomsten en oude afspraken.
Vertel ieder wat je beeld is van de afspraak, dat je inschatting is dat die afspraak niet is nagekomen, welke gedraging je waarnam die niet voldoet aan de afspraak en wat je daar nu bij beleeft. Ga daarna samen terug naar de belangen achter de afspraak en zoek uit hoe deze in het geding zijn en welke behoeften daar nu bij naar voren komen. Bespreek die behoeften met elkaar. Kies wat je wilt doen met de nieuwe situatie. Hoe verleidelijk het ook kan zijn om de ‘overtreder’ verantwoordelijk te maken voor het repareren van vertrouwen; werk, waar je kunt, zelf mee aan het inbrengen van je belangen. Hierdoor bouw je vaak eenvoudiger, samen en vanuit verbinding aan hernieuwd vertrouwen. Vertrouwen vraagt om werk van beide partijen. Maak eventueel nieuwe open, vrije en actieve afspraken voor het vervolg.
Voorbeeld: “Volgens mij hebben we afgesproken dat ik voor 16.00 zou laten weten of ik thuis eet of niet, het is nu 17.00 en ik heb je nog niet laten weten waar ik eet. Ik weet dat het later is dan afgesproken, klopt het dat dat nu vervelend voor je is? Zo ja, kan ik iets voor je doen om het minder onprettig voor je te maken?” En later: “Zullen we kijken of we onze afstemming op een andere manier kunnen regelen die toch rekening houdt met wat jij en ik belangrijk vinden?”
Maak kennis of stel je vraag
Wil je inzicht in hoe dingen in elkaar zitten? Wil je hulp? Stel een vraag of boek een gratis kennismaking en zoek uit of mijn aanpak bij je past.
Ook zonder duidelijke vraag
Voor alle relatievormen
Krijg meer inzicht
Samen of alleen
Bel met je vraag naar 06 14 89 45 99 of laat je gegevens achter, dan neem ik contact met je op.